Priyanka Shinde
भारत आणि पाकिस्तानमधील तणाव दिवसेंदिवस वाढत चालला आहे. नियंत्रण रेषेवरील कुरापती, राजनैतिक आरोप-प्रत्यारोप आणि आंतरराष्ट्रीय दबाव या पार्श्वभूमीवर या संघर्षाचं रुपांतर केव्हाही एका पूर्णयुद्धात होऊ शकतं. या युद्धाचा फटका सर्वात आधी पाकिस्तानला बसेल, हे स्पष्ट आहे. मात्र आश्चर्याची बाब म्हणजे याचे दुष्परिणाम केवळ पाकिस्तानपुरते मर्यादित राहणार नाहीत — अरब देशांचंही मोठं नुकसान या संघर्षात होण्याची शक्यता आहे.
पाकिस्तान आणि अरब देशांमधील नातं केवळ राजकारणापुरतं मर्यादित नाही
पाकिस्तान आणि अनेक अरब देशांमधील संबंध हे पारंपरिक राजनैतिक मर्यादांच्या पुढे जातात. हे संबंध सांस्कृतिक, धार्मिक आणि विशेषतः लष्करी क्षेत्रातही घट्ट आहेत. पाकिस्तान इस्लामिक जगतात स्वतःला एक सामर्थ्यशाली देश म्हणून सादर करत आला आहे — जो एकमेव अण्वस्त्रसज्ज मुस्लिम राष्ट्र आहे. या कारणामुळे सौदी अरेबिया, युएई, कतार आणि इतर आखाती देश पाकिस्तानला एक विश्वासार्ह रणनैतिक सहकारी मानतात.
पाकिस्तानी सैन्याची आखाती देशांमधील भूमिका
सध्या पाकिस्तानचे लष्करी अधिकारी आणि प्रशिक्षक तब्बल 22 अरब देशांमध्ये कार्यरत आहेत. या देशांमध्ये सैन्य प्रशिक्षण, युद्ध कौशल्य, दहशतवादविरोधी उपाय, तसेच सुरक्षाव्यवस्थेतील धोरणात्मक मार्गदर्शन ही जबाबदारी पाकिस्तानी लष्कर पार पाडतं. अरब देशांचं स्वतःचं सैन्य तुलनेने नवख्या स्वरूपाचं असल्याने, मोठ्या प्रमाणावर ते पाकिस्तानसारख्या अनुभवी लष्करावर अवलंबून आहे.
विशेषतः सौदी अरेबिया आणि युएई यांसारख्या देशांमध्ये पाकिस्तानी सैन्याचे जवान आणि अधिकारी युद्ध सरावासाठी नियमितपणे सहभागी होतात. यामुळे केवळ त्यांच्या क्षमतेत वाढ होते असं नाही, तर युद्धजन्य परिस्थितीत पाकिस्तानवर अवलंबून राहण्याची सवयही या देशांना लागली आहे.
इराण-इस्रायल तणाव: एक नवा आगीचा झरा
या सगळ्या घडामोडींमध्ये गाझा पट्टीत सुरू असलेलं इस्रायल-हम्मास युद्ध आणि इराणचा हस्तक्षेप हे वैश्विक स्थैर्याला मोठं आव्हान ठरत आहेत. अमेरिका आणि इस्रायल यांनी इराणविरोधात युद्धजन्य तयारी सुरु केली असून, इराणने अरब देशांना थेट इशारा दिला आहे — जर त्यांच्या भूमीचा वापर अमेरिकन किंवा इस्रायली हल्ल्यांसाठी झाला, तर इराण त्या देशांवरही हल्ला करेल.
पाकिस्तान अस्थिर झाला, तर अरब देशही संकटात
या पार्श्वभूमीवर जर पाकिस्तान भारतासोबत युद्धात अडकला, तर त्याचे सैन्य बिझी होईल, आणि अरब देशांच्या सुरक्षेतील त्याचं योगदान कमी होईल. ही बाब सौदी अरेबिया, युएईसारख्या देशांना चिंताजनक वाटते, कारण इराणपासून होणाऱ्या संभाव्य हल्ल्यांना सामोरे जाण्यासाठी त्यांच्याकडे स्वतःच्या सैन्याची पुरेशी ताकद नाही.
इतिहासात अनेकदा पाकिस्तानने अरब देशांच्या बाजूने उभं राहत लष्करी सहकार्य दिलं आहे — मग ते 1969 मधील सौदी अरेबिया संरक्षण असो, की यमनी संघर्षात सल्लागार भूमिका. त्यामुळे पाकिस्तान जर अशा वेळी स्वतःच अस्थिर झाला, तर हे संपूर्ण इस्लामिक जगासाठी धोक्याचं लक्षण ठरू शकतं.
OIC आणि इस्लामिक सहकार्य
इस्लामिक सहकार्य संघटना (OIC) देखील या दोन्ही देशांमधील तणावावर लक्ष ठेवून आहे. भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात शांतता राखण्यासाठी OIC ने मध्यस्थी करण्याचे प्रयत्न याआधी केले आहेत, आणि पुन्हा एकदा त्यांनी दोन्ही देशांना शांततेचं आवाहन केलं आहे.
शांततेसाठी अरब देशांचं आवाहन
या पार्श्वभूमीवर सौदी अरेबिया, युएई, कतारसारख्या देशांनी भारत आणि पाकिस्तान दोघांनाही संयम बाळगण्याचं आणि संवादाच्या माध्यमातून प्रश्न सुटवण्याचं आवाहन केलं आहे. त्यांच्या दृष्टिकोनातून हा तणाव फक्त दोन देशांमध्ये मर्यादित नाही, तर तो इस्लामिक जगाच्या सुरक्षेसाठीही धोकादायक आहे.
भारत-पाकिस्तान युद्ध केवळ उपखंडापुरता प्रश्न नाही, तर त्याचा फटका संपूर्ण मध्यपूर्व, आखात, आणि इस्लामिक जगाला बसू शकतो. आर्थिक, लष्करी आणि धार्मिक दृष्टिकोनातून पाकिस्तान अनेक अरब देशांसाठी महत्त्वाचा आधारस्तंभ आहे. त्यामुळेच अरब राष्ट्रांना हे युद्ध टाळणं अत्यावश्यक वाटतं — कारण युद्ध जिंकलं कुणीही, पण हरतो अखेर माणूसच.
